Zbyt wysoka temperatura w otoczeniu zwierząt negatywnie wpływa nie tylko na ich zdrowie, ale też na ich produkcyjność, co przekłada się na wynik finansowy gospodarstwa. Ryzyko wystąpienia stresu cieplnego na fermie trzody nie znika całkowicie, gdy działa system wentylacji – największy wpływ na warunki panujące w budynku inwentarskim ma sam hodowca. Dlatego szczególnie w okresie wiosenno-letnim należy przestrzegać kilku podstawowych zasad, aby nie narażać świń na przegrzanie.
Utrzymanie optymalnych temperatur to zadanie tym trudniejsze, im cieplej na zewnątrz. Nie ma jednak złotej zasady, która definiuje sposób regulowania temperatury w każdym przypadku – to kwestia indywidualna, chociaż można przyjąć, że im starszy i gorzej wyposażony budynek, tym większe ryzyko wahania temperatur. I zarazem: więcej pracy dla hodowcy, większe ryzyko strat i narażenia zwierząt na dyskomfort szczególnie latem.
Nie jest też tak, że do szczęścia potrzeba jedynie sprawnego systemu wentylacji. Nawet najbardziej wydajne systemy wentylacyjne nie pomogą w przypadku niewłaściwie izolowanych termicznie ścian i dachu lub nieprawidłowego żywienia. Należy więc przyjąć, że redukowanie ryzyka stresu cieplnego (HS – heat stress) u świń to wielotorowy proces, a nie jednorazowa czynność.
Stres cieplny u trzody – skutki przegrzania
Aby zobrazować, jak bardzo ważnym tematem jest utrzymanie odpowiedniej temperatury w budynkach gospodarczych, warto zdać sobie sprawę, jak wielki wpływ na zdrowie świń (i tym samym ich wydajność) może mieć skok temperatury.
Negatywne skutki stresu cieplnego to m.in.:
- obniżenie wskaźnika wyproszeń,
- spadek mleczności loch,
- większe ryzyko wczesnej śmiertelności,
- zaburzenia hormonalne,
- przyspieszona przemiana materii,
- większe ryzyko nagłego zatrzymania akcji serca,
- zaburzenia spermatogenezy (słabsza żywotność plemników).
Jak zmniejszyć ryzyko stresu cieplnego? 5 ważnych zasad
Po pierwsze: Szerokie otwarcie okien i drzwi to błąd!
Często popełnianym błędem jest chłodzenie zwierząt poprzez nadmierne wietrzenie chlewni. Tymczasem strategia nagłego „zbijania” temperatury może przynieść więcej strat niż korzyści. Podobnie polewanie zwierząt zimną wodą.
Jak przeciwdziałać stresowi cieplnemu doraźnie? Polewanie ścian z zewnątrz oraz sztuczne zasłanianie okien pomogą nam zbić temperaturę o kilka stopni (nie jest to idealne rozwiązanie, ale lepsze niż polewanie zimną wodą zwierząt).
Po drugie: Planuj z głową!
Lepiej zapobiegać niż leczyć – o problemie stresu cieplnego warto pomyśleć już podczas budowy chlewni i zorientować budynek w kierunku północnym (tam jest zawsze chłodniej). Planować z głową należy również w kontekście umieszczania kanałów wlotu i wylotu powietrza. Przykładowo: przy karmniku zwierzęta gromadzą się często niemal całym stadem, dzieje się tak kilka razy w ciągu dnia, a w takim zagęszczeniu temperatura rośnie.
Co zrobić w przypadku starszych obiektów? Najczęściej konieczny jest montaż wentylatorów mieszających powietrze (bardzo ważna uwaga: należy stale monitorować, czy nie spada wydajność ich pracy szczególnie w czasie upałów). W nowszych budynkach stosowane są nowocześniejsze rozwiązanie, takie jak wentylacja kalenicowa czy systemy kurtynowe.
Dodatkowo skuteczne jest również obsadzenie wokół budynku szybko rosnących drzew, które zacienią nam chlewnię.
Po trzecie: Zadbaj o odpowiednią izolację budynku
Warto też pamiętać o dobrej izolacji dachu i wydajnym systemie wentylacyjnym. Nie należy jednak polegać tylko na systemie wentylacji lub systemach automatycznego zamgławiania powietrza. Co prawda jest to skuteczne i relatywnie tanie rozwiązanie, dzięki któremu temperatura i wilgotność powietrza jest stale monitorowana przez czujniki, ale kluczowa jest zawsze czujność i obserwacja hodowcy.
Warto pamiętać, że odpowiednio wentylowane pomieszczenie to zarazem łatwiejsze utrzymywanie czystości i higieny w budynku (dzięki ograniczeniu skraplającej się pary wodnej).
Po czwarte: Zapewnij dostęp do wody
Ta wskazówka jest tylko z pozoru banalna – przy wysokich temperaturach spożycie wody potrafi wzrosnąć nawet trzykrotnie. Wystarczy więc moment nieuwagi, by doprowadzić do groźnego i nagłego przegrzania organizmu. Należy więc koniecznie zadbać o stały i niczym nieograniczony dostęp do chłodnej wody.
Po piąte: Zadbaj o odpowiednie żywienie
To kolejna podstawowa potrzeba zwierząt, której niezaspokojenie (szczególnie w okresie długo utrzymujących się wysokich temperatur) może doprowadzić do stresu cieplnego.
Należy pamiętać, że w miesiącach letnich często dochodzi do zmiany behawioru zwierząt, które mogą pobierać mniejsze ilości paszy. Konieczna jest więc modyfikacja dawki żywieniowej, dostosowanie jej do potrzeb zwierząt, jeszcze większa niż zwykle dbałość o jakość pasz.
Nie bez znaczenia jest też zwiększenie poziomu składników mineralnych, zbilansowanie aminokwasów oraz stosowanie dodatków do pasz – witaminowych, probiotycznych oraz zakwaszaczy (w celu utrzymania optymalnego pobrania).