Rachunek jest prosty: wzrost wydajności krów mlecznych, który obserwujemy od wielu lat, musi iść w parze z rosnącym zapotrzebowaniem na energię. Eksperci zgodnie przyznają, że to właśnie niedobory energii w dawce odpowiadają za zaburzenia rozrodu i prowadzą do wydłużenia okresu bezrujowego. Zamiast więc pytać: „Dlaczego krowy przestały się zacielać i wydłużył się okres laktacji?”, postawmy pytanie: „W jaki sposób uzupełnić energię w dawce?”.
Obserwowany od jakiegoś czasu wzrost wydajności krów mlecznych wynika m.in. z poprawy genetyki zwierząt (selekcja krów i wybór tych „lepszych”, wybór topowych na świecie buhajów do krycia samic) oraz poprawy dobrostanu zwierząt. Każdy doświadczony hodowca powinien zauważyć, że jeśli kilka lat temu osiągał 7000-8000 litrów mleka od krowy w laktacji, a obecnie 9000-10 000 litrów, to zapotrzebowanie na energię jest również o wiele większe.
Jakie są skutki niedoboru energii w dawce?
Niedobór energii w dawce pokarmowej, a właściwie ujemny bilans energetyczny, to jeden z powodów pogorszenia się wskaźników rozrodu i spadku wydajności mlecznej. Zachodzi tu prosty mechanizm – krowy (szczególnie w pierwszych trzech miesiącach laktacji) nie są w stanie pobrać wystarczającej ilości pokarmu.
W przyrodzie nic nie ginie – niedobór energii pokrywany jest z rezerw organizmu, co bardzo szybko prowadzi do podklinicznej i klinicznej ketozy (szczególnie przy jednoczesnym niedoborze węglowodanów w dawce).
Jakie są skutki niedoboru energii w dawce?
- kolejne spadki mleczności (15-30% w całej laktacji),
- upośledzenie płodności,
- zapalenia macicy,
- wydłużenie okresu międzywycieleniowego (nawet powyżej 420 dni),
- brak wykrywania rui – ciche ruje,
- w skrajnych przypadkach: uboje z konieczności, padnięcia.
Ciekawostka: ten błędny mechanizm zaburzeń energii w dawce sam się nakręca już w pierwszej połowie laktacji – jeśli na tym etapie karmimy krowę niedoborowo, to w efekcie zwierzę odkłada rezerwy energii pod koniec laktacji – w postaci tłuszczu. Po wycieleniu z tego powodu ma większą skłonność do ketoz. Z kolei ketozy mogą doprowadzić do groźnych zapaleń wymienia i macicy oraz kwasic.
Wszystko to – w połączeniu z brakowaniem młodych krów – może doprowadzić do sytuacji, w której hodowcy nie zwróci się odchów krowy.
Jak sprawdzić, czy mam problem z niedoborem energii w stadzie?
Niedobory energii w dawce łatwo można sprawdzić u hodowców, którzy są objęci kontrolą użytkowości mlecznej – w wynikach krowy mają niskie poziomy białka w mleku.
Hodowca znając swoje stado, może określić, czy niski poziom białka w mleku może być spowodowany „genetyką”, czy niedoborami energii i niezbilansowaniem dawki pokarmowej. Od krów po wycieleniu (pomijając efekty genetyczne) powinniśmy uzyskiwać mleko o białku powyżej 2,90%.
Energia w dawce – częste błędy przy uzupełnianiu niedoborów
Problem niedoboru energii w żywieniu krów można niewelować na kilka sposobów. Jednym z nich jest wybór odpowiedniej paszy objętościowej, dodatków specjalistycznych i/lub pojedynczych surowców (m.in. kukurydza, glikol, gliceryna, tłuszcz chroniony).
Należy jednak pamiętać, że stymulacja apetytu lub dodatki pasz treściwych nie rozwiązują do końca problemu niedoboru energii w dawce.
- Po pierwsze: typowa pasza treściwa zawiera również w swoim składzie białko.
- Po drugie: często dochodzi do przedawkowania skrobi w dawce (np. w przypadku stosowania dużych ilości ziarna kukurydzy w połączeniu z dużą ilością kiszonki z kukurydzy).
- Po trzecie: w przypadku zbyt dużych i długo stosowanych dawek gliceryny i glikolu może dochodzić do podkwaszania krów.
- Po czwarte: stosując zbyt duże dawki tłuszczu chronionego, hodowcy obciążają mocno wątrobę u krów.
Nie dopuszczaj do ujemnego bilansu energii w dawce!
Stosowanie w nieodpowiedni sposób pojedynczych surowców energetycznych – takich jak śruty zbożowe, tłuszcz chroniony, glikol, gliceryna – może przynieść więcej strat niż korzyści. Bezpieczniejszym rozwiązaniem problemu niedoboru energii może być korekta dawki pokarmowej z zastosowaniem odpowiednio zbilansowanych korektorów energetycznych.
Przykładowo w składzie Tasomix Energia Plus i Protmix Energia 1300 (korektory różniące się poziomem energii w zależności od niedoborów tego składnika w dawce pokarmowej) zastosowano cukry proste jako „szybką energię” w odżywianiu mikroflory żwacza, wolno uwalnianą skrobię wysokiej jakości oraz tłuszcz chroniony jako energię dostępną w jelicie cienkim. Jako uzupełnienie: drożdże paszowe z kultury Saccharomyces cerevisiae i dodatki witaminowe wspomagające przemiany energetyczne oraz obniżające powstawanie ciał ketonowych oraz wspomagające wątrobę krów.