Rozrostowe zapalenie jelita biodrowego u świń. Objawy, profilaktyka, leczenie.

18/11/2021

Enteropatia proliferacyjna (PE) znana również jako rozrostowe zapalenie jelita biodrowego lub adenomatoza świń to choroba zakaźna jelit, wywoływana przez powszechnie występującą bakterię Lawsonia intracellularis. Jej najbardziej powszechnym objawem jest biegunka. Jak rozpoznać zakażenie i ustrzec się przed tą niebezpieczną chorobą?

Zapalenie jelita biodrowego to jedno z najbardziej niebezpiecznych (z ekonomicznego punktu widzenia) schorzeń trzody chlewnej na świecie. Szacuje się, że występuje w ponad 90% hodowli trzody chlewnej i atakuje świnie na różnych etapach tuczu. Koszty związane z adenomatozą świń w Europie dochodzą nawet do 5 euro na jedną świnię.

Jak rozpoznać chorobę?

Jest wiele chorób, które charakteryzują się podobnymi objawami jak enteropatia proliferacyjna w różnych postaciach. Aby prawidłowo ją rozpoznać, należy dokonać analizy czterech istotnych czynników.

1. Wyniki produkcyjne – w badaniach kontrolnych stwierdzono znaczący wpływ PE na wskaźniki produkcyjne. Zaobserwowano między innymi spadek średniego przyrostu dziennego (ADG) od 3 do 19% oraz zwiększenie współczynnika wykorzystania paszy (FCR) o 7%.

2. Objawy kliniczne – wśród najczęściej występujących objawów enteropatii proliferacyjnej wyróżniamy: biegunkę, opóźnienie wzrostu i  nagłe padnięcia tuczników w fazie odchowu i tuczu.

Trzeba mieć na uwadze, że choroba występuje jednak głównie w postaci podklinicznej, czyli bezobjawowej, w której dochodzi wyłącznie do niewidocznych gołym okiem zmian patologicznych w jelitach. Ta postać choroby jest najbardziej powszechna i pomimo braku objawów klinicznych może mieć istotny wpływ na wydajność hodowli. Z  tego powodu bakteria Lawsonia intracellularis jest określana jako niewidzialny wróg.

Bardziej niebezpieczne postaci choroby to: postać ostra (krwotoczna) powodująca krwawą biegunkę i nagłe padnięcia oraz postać przewlekła odznaczająca się utratą apetytu, zmniejszonym przyrostem masy ciała, wyniszczeniem organizmu, biegunką, a sporadycznie – śmiercią.

3. Makroskopowe zmiany w obrębie jelit – rozrostowe zapalenie jelita biodrowego wywołuje rozległe zmiany patologiczne w przewodzie pokarmowym, polegające na zgrubieniu błony śluzowej w jelicie cienkim, a czasem również w jelicie grubym.

4. Badania laboratoryjne – diagnozy u żywych zwierząt dokonuje się zwykle na podstawie testów serologicznych i/lub PCR, jednak pozytywny wynik testu wskazuje tylko ekspozycję na infekcję, a nie samą chorobę. Ostateczna diagnoza może być postawiona przy użyciu specjalnych metod barwienia lub na podstawie wyników testów PCR na odcinku dotkniętej zmianami błony śluzowej jelit.

Biegunka u świń – jak leczyć rozrostowe zapalenie jelit?

Istotną rolę w leczeniu zakażenia Lawsonia intracellularis odgrywa zastosowania chemioterapeutyków. Najczęściej podawanym lekiem jest tylozyna. Zaleca się także tiamulinę, tetracykliny i makrolidy. W ostatnich latach z powodzeniem stosowana jest także tywalozyna. Skuteczność chemioterapeutyki zależy przede wszystkim od doboru antybiotyku, ale także od terminu jego podania. Termin jest ustalany na podstawie wyniku badań profilu serologicznego stada. Antybiotyki podaje się osobnikom, które wykazują objawy kliniczne oraz wszystkim kontaktującym się z zakażonymi. Leczenie trwa zazwyczaj przez 3 tygodnie. Leki podaje się najczęściej jako dodatek do paszy lub wody, lecz można również podawać je w postaci iniekcji domięśniowej. Ważne jest, aby w okresie zwalczania choroby, często czyścić i dezynfekować miejsca, w których przebywają zwierzęta.

Profilaktyka – szczepienia przeciwko Lawsonia intracellularis

Kluczem do minimalizacji strat wynikających z choroby jest profilaktyka, a najważniejszym jej elementem – szczepienia. Pozwalają one uodpornić się świniom na enteropatię proliferacyjną, zmniejszają liczbę zmian chorobowych w jelitach i pomagają kontrolować rozprzestrzenianie się Lawsonii intracellularis. Dodatkową zaletą szczepień jest unikanie antybiotykoterapii, na co w ostatnich latach kładzie się szczególny nacisk. Nie bez znaczenia jest fakt, że korzyści wynikające ze stosowania szczepionek przewyższają znacząco koszty związane z procedurą.

Na polskim rynku dostępne są dwie szczepionki ograniczające skutki zakażenia Lawsonia intracellularis.

Pierwsza z nich to Enterisol Ileitis firmy Boehringer Ingelheim – liofilizat wraz z rozpuszczalnikiem do sporządzania zawiesiny doustnej. Jest to żywa szczepionka atenuowana przeznaczona dla świń od 3 tygodnia życia. Wykorzystywana jest do czynnego uodparniania świń w celu zmniejszenia zmian chorobowych w jelitach, ograniczenia nierównomiernego rozwoju zwierząt i zmniejszonych przyrostów dziennych.

Deklarowany czas wykształcenia się odporności wynosi 3 tygodnie. Zgodnie z deklaracją producenta utrzymuje się ona przez okres co najmniej 17 tygodni.  Wykazano, że w warunkach terenowych różnica w średnim przyroście dziennym wynosi u świń szczepionych do 30 gramów więcej w porównaniu ze świniami, które nie zostały zaszczepione.

Od niedawna dostępna jest również druga szczepionka – Porcilis Lawsonia firmy MSD, która jest podawania w postaci zastrzyków domięśniowych. T szczepionka również przeznaczona jest dla świń od 3 tygodnia życia. Wykorzystywana jest do czynnego uodparniania świń w celu ograniczenia biegunki i patologicznych zmian w jelitach oraz zmniejszenia spadków dziennych przyrostów, siewstwa bakterii i śmiertelności.

Odporność wytwarzana jest po 4 tygodniach od zaszczepienia i utrzymuje się przez 21 tygodni. Dodatkową korzyścią jest możliwość użycia jako rozpuszczalnika innej szczepionki – Porcilis PCV M Hyo, przeciwko zakażeniom wirusem PCV i bakteriom Mycoplasma hyopneumoniae. Takie rozwiązanie pozwala na ograniczenie liczby iniekcji. Wykazano, że w warunkach terenowych różnica w średnim przyroście dziennym wynosi u świń szczepionych do 57 gramów więcej w porównaniu ze świniami, które nie zostały zaszczepione.

Profilaktyka – bioasekuracja

Aby ograniczyć rozprzestrzenianie się choroby, należy również zadbać o otoczenie, w którym przebywają zwierzęta. Na szczególną uwagę zasługują trzy aspekty:

  1. kontrola obecności gryzoni, które mogą być nosicielami Lawsonii intracellularis,
  2. czyszczenie i dezynfekcja, które ograniczają główne źródło zakażeń, czyli kontakt z odchodami,
  3. biobezpieczeństwo, czyli stałe zapobieganie i usuwanie zagrożeń.

Lawsonia intracellularis jest bakterią, która przez długi czas utrzymuje się w środowisku i na zanieczyszczonym sprzęcie. Jest niebezpieczna z punktu widzenia zarówno zdrowia i dobrostanu zwierząt, jak również opłacalności hodowli. Koszty związane z jej zwalczaniem znacząco przekraczają koszty profilaktyki, dlatego warto zapobiegać zakażeniom i zadbać o ochronę zwierząt przed pojawieniem się pierwszych objawów.

 

Artykuł został opracowany na podstawie materiałów:
https://www.msd-animal-health.pl/lawsonia/
https://www.msd-animal-health.pl/offload-downloads/porcilis-lawsonia-id_brochure_106-21_pl_v16/
https://www.lawsonia.net/offload-downloads/2020-08-brochure/
http://www.vetpol.org.pl/dmdocuments/ZW-05-2018-07.pdf
Piotr Cybulski, Jarosław Wojciechowski, Strategie kontroli zakażeń Lawsonia intracellularis
u trzody chlewnej, Życie Weterynaryjne, 2018, 93(5)
Charakterystyki produktu lecznictwa weterynaryjnego:
https://www.boehringer-ingelheim.pl/sites/pl/files/documents/poland_pdf/chplw_enterisol_ileitis.pdf
file:///C:/Users/EBARTO~1/AppData/Local/Temp/Charakterystyka-42766-20191112000000-2102_W-20200121000505.pdf

 

Czytaj również

Pobierz plik PDF

Pobierz wybrany numer